Karacaoğlan’ın “Ela Gözlüm Ben Bu Elden Gidersem” Adlı Şiirinin Tahlili
Ela gözlüm ben bu elden gidersem
Zülfü perişanım kal melül melül
Kerem et, aklından çıkarma beni
Ağla gözyaşını sil melül melül
Elvan çiçekleri takma başına
Kudret kalemini çekme kaşına
Beni unutursan doyma yaşına
Ağla gözyaşını sil melül melül
Yeter ey sevdiğim sen seni göz et
Karayı bağla da, beyaz çöz at
Doldur ver bâdeyi bir daha uzat
Ayrılık şerbetin ver melül melül
Karac’oğlan der ki ölüp ölünce
Ben de güzel sevdim kendi hâlimce
Varıp gurbet ele vasıl olunca
Dostlardan haberim al melül melül
(Karacaoğlan)
Şiirin başlığı: Ela Gözlüm Ben Bu Elden Gidersem
Şairi: Karacaoğlan
Vezni: 11’li hece ölçüsü
Nazım birimi: Dörtlük
Söz Sanatları: Birinci dörtlükte, ela gözlüm ve zülfü perişanım ifadeleri sevgilinin yerine kullanılmıştır. Benzeyen sevgili sözlenmemiş, kendisine benzetilen ela gözlüm, zülfü perişanım söylenerek açık istiare sanatı yapılmıştır. Benzetmelerden dolayı teşbih sanatı da vardır. Üçüncü dörtlük, “yeter ey sevdiğim” ifadelerinde geçen “ey” ünlemiyle nida sanatı yapılmıştır.
Redif:
Birinci dörtlükte: İlk dörtlükte kafiye ve redif konusunda kelimeler arasında uyum yok diğer dörtlükler gibi. Şiirin tüm örneklerine bakmamıza rağmen bu dörtlük hepsinde aynı şekilde yazılmış olduğundan bu şekilde vermeyi uygun gördük. Sadece 3. ve 4. dizelerde “melül melül” rediftir.
İkinci dörtlükte: “ına”lar rediftir.
Üçüncü dörtlük: Redif yoktur.
Dördüncü dörtlük: Redif yoktur.
Kafiye:
İlk dörtlük: İlk dörtlükte sadece “kal ve sil” kelimeleri arasında ise “l” harfi yarım kafiyedir.
İkinci dörtlük: “Baş, kaş ve yaş” kelimeleri arasında aş’lar tam kafiyedir.
Üçüncü dörtlük: “-at, -et”ler arasında tam kafiye vardır.
Son dörtlük: “-ca, -ce”ler arasında tam kafiye vardır.
Kafiye şeması: -------------- a
--------------- a
--------------- a
--------------- x
Kafiye türü/düzeni: Düz uyak.
Ana fikri: Ayrılık, hüzün, aşk.
Bilinmeyen kelimeler:
Zülf: Sevgilinin saçı.
Melül: Mahzun, hüzün, hüzünlü.
Bade: Şarap. Aşkı niteleyen bir unsurdur.
Vasıl ol-: Ulaşmak, varmak.
Şiirde bazı kelimeler vardır ki onlar, şiirin yorumlanmasında bize imkânlar sağlayan anahtar kelimelerdir. Bunlar bize yorumlamak, bağlantı kurmak için yardımcı öğelerdir. Bu şiirde olduğu gibi Karacaoğlan’ın şiirleri sade bir dille yazılan öz Türkçenin güzel ve etkileyici örneklerini barındırmaktadır.
“Ela gözlüm, zülfü perişanım, elvan çiçekleri, unutursan, karaları bağla, beyazı çöz at, ölüm, sevmek, melül melül” bu kelimeler şiirdeki anahtar kelimelerden bazılardır. Başka bir araştırmacı bizden farklı kelimelere de yönelebilir. Bu kişiden kişiye değişen bir bakış açısıdır.
Birinci Dörtlük
Ela gözlüm ben bu elden gidersem
Zülfü perişanım kal melül melül
Kerem et, aklından çıkarma beni
Ağla gözyaşını sil melül melül
Göz, sevgilinin en çok dikkat edilen ve en etkileyici yönüdür. Ela renk: “Gözde sarıya çalan kestane rengi” (Tdk 2011: 779) olup eskiden olduğu gibi şimdi de dikkat çeken alımlı bakışlarından kaçılamayan etkileyici bir göz rengidir. Şair, gözden sonra önemli diğer bir unsur olan saça geçerek sevgiliye “zülfünü/saçlarını dağıt” diyerek sevgilinin güzel görünmesini istemiyor. Böylece ona kimse âşık olmasın. Sonra da “aklından çıkar beni ağla gözyaşlarını sil hüzünlü hüzünlü” ki görenler senin bir başkasına âşık olduğunu anlasın demek istiyor. Şair, bunları sevgilisinden isteyerek başkalarının sevdiğinden uzak durmasını arzu ediyor. Güzel ve etkileyici bir dörtlük. Sürekli ağlamasını istiyor, sürekli ağlayan bir kızın derdinin olduğu, sevdiğinin olduğu anlaşılır ve onda uzak durulur.
İkinci Dörtlük
Elvan çiçekleri takma başına
Kudret kalemini çekme kaşına
Beni unutursan doyma yaşına
Ağla gözyaşını sil melül melül
Şair, ikinci dörtlükte de sevgilisine nasıl davranması gerektiğini devam ettirerek onu tembihliyor. Elvan çiçekleri yani çeşitli renklerdeki çiçekleri takma başına, kaşına kalem çekme diyerek uyarıyor. Eğer süslenirse bu sevinçli, mutlu olduğu anlamında anlaşılır ve sevdiğinin etrafına başka âşıkların gelmesine sebep olur. Sonra da beni unutma ağla gözyaşlarını da sil bekle ben gelinceye kadar diyerek dizelerine devam ediyor.
Üçüncü Dörtlük
Yeter ey sevdiğim sen seni göz et
Karayı bağla da, beyaz çöz at
Doldur ver bâdeyi bir daha uzat
Ayrılık şerbetin ver melül melül
Şair, üçüncü dörtlükte de aynı üslûbu devam ettirerek bu sefer sevdiğinden beyazları bırakıp karalar bağlamasını istiyor. Bu dörtlükte ayrılığın verdiği acının şiddeti artarak devam ettiği dizelerden anlaşılmaktadır.
Son Dörtlük
Karac’oğlan der ki ölüp ölünce
Ben de güzel sevdim kendi hâlimce
Varıp gurbet ele vasıl olunca
Dostlardan haberim al melül melül
Son dörtlükte Karacaoğlan, son kez sevdiğini tembihleyerek ben ölünceye kadar unutma beni demektedir. Gurbet ele ulaşınca o zaman öldüğümde dostlarımdan haberimi alırsın diyerek sevdiğine son sözlerini söylemektedir.
Kaynakça:
Türk Dil Kurumu. (2011). (Hzl. Haluk Şükrü Akalın). Türkçe Sözlük. (11. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ali Ozanemre. (2012). Döne Döne Karacaoğlan Araştırma-İnceleme. (Gözden Geçirilmiş 2. Baskı). Ankara: Alter Yayınları
Hasan Emrah
Comments
0 comment